Na jakich zasadach szkoła lub przedszkole może przyjąć darowiznę? Jakie obowiązki podatkowe ma obdarowany, a jakie darczyńca? Kiedy darowizna zwolniona jest z podatku VAT?

Zgodnie z definicją określoną w przepisach kodeksu cywilnego, przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Zatem z darowizną ma się do czynienia, gdy darczyńca nie odnosi korzyści z dokonywanej darowizny, natomiast korzyść taką odnosi obdarowany.

W tej relacji nie ma ekwiwalentności. Nie ma się więc do czynienia z darowizną, gdy darczyńca uzyskuje nawet niewielkie korzyści z tytułu dokonanej darowizny. Przykładem może być przekazanie artykułów spożywczych na imprezę szkoły, gdy szkoła w zamian prezentuje logo, adres i poleca produkty darczyńcy.

Darowizny to nie tylko przekazanie rzeczowe, ale także finansowe (pieniężne), usług zarówno własnych, jak i obcych.

Darowizny w świetle przepisów podatkowych
Przekazanie darowizny rodzi konsekwencje podatkowe zarówno po stronie darczyńcy, jak
 i obdarowanego. Z tym, że po stronie obdarowanego będą to obowiązki, natomiast po stronie darczyńcy pewne uprawnienia.

1. Obdarowany

W zależności od formy organizacyjnej, w jakiej obdarowana szkoła/przedszkole lub inna placówka jest prowadzona, rozliczenie darowizny nastąpi na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: ustawa o CIT), lub na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT).

Konsekwencje podatkowe otrzymania darowizny przez każdą z tych placówek są podobne na gruncie obu ustaw. Zarówno na gruncie ustawy o CIT, jak i ustawy o PIT, co do zasady, darowizna stanowi dla szkoły/przedszkola przychód. Jednak w obu aktach znajdują się przepisy dopuszczające zwolnienie z opodatkowania przychodu uzyskiwanego z tytułu prowadzenia szkoły/przedszkola.

W myśl art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT, wolne od podatku są m.in. dochody podatników, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w części przeznaczonej na te cele. Na marginesie należy dodać, że zwolnienie nie może dotyczyć dochodów uzyskiwanych z tytułów określonych w art. 17 ust. 1a ustawy o CIT, czyli dochodów uzyskanych z działalności w zakresie m.in. wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego. Ustawodawca niejako powtórzył w art. 17 ust. 1b ustawy o CIT warunek, który uzależnia zastosowanie zwolnienia od przeznaczenia dochodu na cele statutowe.

Także na gruncie ustawy o PIT darowizna może podlegać zwolnieniu – na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 36 ustawy o PIT. Przepis ten mówi o zwolnieniu dochodów uzyskiwanych z tytułu prowadzenia szkół i przedszkoli w rozumieniu przepisów o systemie oświaty. Podobnie jak na gruncie ustawy o CIT, także i w tym przypadku warunkiem skorzystania ze zwolnienia jest przeznaczenie dochodów na cele związane z prowadzoną działalnością, tj. działalnością
z zakresu oświaty.

Obdarowany podlegający ustawie o CIT ma obowiązek wypełnienia formularza CIT-D w którym wyodrębnia wartość otrzymanych darowizn. Natomiast podatnik, który takiego zeznania nie składa, zobowiązany jest do sporządzenia informacji o otrzymanych darowiznach i przekazania jej do urzędu skarbowego Ponadto obdarowany powinien publicznie poinformować o darczyńcach (np. w prasie, na stronie internetowej). Nie ma jednak takiego obowiązku, gdy jego dochód za cały rok nie przekracza 20 000 zł.

2. Darczyńca

Zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne będące darczyńcami, co do zasady, mogą pomniejszyć dochód o wartość przekazanej darowizny na cele pożytku publicznego. W tym miejscu należy dodać, że od podstawy opodatkowania można odliczyć wydatki z tytułu darowizn na rzecz organizacji prowadzących działalność pożytku publicznego, co nie oznacza, że placówka prowadząca taką działalność musi być wpisana na listę organizacji pożytku publicznego.

Podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych, którzy dokonają w danym roku podatkowym darowizny pieniężnej lub rzeczowej na rzecz takiej organizacji mogą w rozliczeniu rocznym pomniejszyć podstawę obliczenia podatku o kwotę tej darowizny,
z zastrzeżeniem, że kwota odliczenia nie może przekroczyć 6% dochodu podatnika. Odliczenie następuje na podstawie i na zasadach określonych w art. 26 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT.

Z ulgi mogą korzystać jednak tylko osoby fizyczne rozliczające się według skali podatkowej. Zatem pozbawieni takiego prawa są podatnicy rozliczający się w formie karty podatkowej, ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych oraz tzw. podatkiem liniowym.

Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych, którzy dokonają darowizny na cele pożytku publicznego uzyskają korzyść w postaci możliwości odliczenia od podstawy opodatkowania w wysokości wyższej niż podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych, bo aż 10% dochodu podatnika. Odliczenie następuje na podstawie i na zasadach określonych w to z art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT.

Dodatkowym ograniczeniem dla obu kategorii darczyńców jest status prawny podmiotu obdarowanego, w szczególności czy jest on finansowany ze środków publicznych. O statusie organizacyjno-prawnym szkół i przedszkoli stanowią przepisy ustawy o systemie oświaty. Zgodnie z tą ustawą szkoła, przedszkole lub placówka może być placówką publiczną albo niepubliczną, zostać założona i prowadzona przez jednostkę samorządu terytorialnego, inną osobę prawną lub osobę fizyczną, przy czym jednostki samorządu mogą zakładać
i prowadzić jedynie placówki publiczne. Jednocześnie działalność pożytku publicznego mogą prowadzić organizacje pozarządowe, które nie są jednostkami sektora finansów publicznych, oraz inne organizacje (w tym fundacje i stowarzyszenia), a także organizacje kościelne oraz spółki kapitałowe, które działają w sferze zadań publicznych i nie działają w celu osiągnięcia zysku.

Oznacza to, że jeśli szkoła/przedszkole lub inna placówka oświatowa publiczna prowadzona jest przez jednostkę samorządu (sektor finansów publicznych), to nie może być uznana za organizację pozarządową pożytku publicznego i tym samym darowizna dla takiej placówki nie podlega odliczeniu od dochodu.

Natomiast darowizny na rzecz szkół/przedszkoli lub innych placówek niepublicznych spełniających opisane warunki ustawowe mogą być odliczane na zasadach przedstawionych powyżej.