Dotacja jest płatnością roczną, a jedynie przekazywaną w miesięcznych transzach. Skoro zaś przepis rangi ustawowej wskazuje na obligatoryjność dofinansowania, to brak płatności, jak również opóźnienia w przekazywaniu środków, powodują powstanie po stronie beneficjenta roszczenia o zwrot lub dopłatę dotacji. 

Rozpoznawaną problematykę należy rozpocząć od charakteru omawianej dotacji, a zatem czy jest on podmiotowy, czy przedmiotowy. Dotychczasowe orzecznictwo skłania się do uznania rygoru przyznania i rozliczania jako dotacji podmiotowych jedynie z elementami celowymi (w zakresie wykorzystania środków wyłącznie na wydatki bieżące). Są to więc środki przyznane dla określonego ustawowo podmiotu na dofinansowanie działalności bieżącej (art. 131 ustawy o finansach publicznych) w zakresie kształcenia wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej (art. 90 ust. 3d ustawy o systemie oświaty).

Dotacja podmiotowa przyznawana jest z uwagi na to, że działalność oświatowa ma charakter niegospodarczy z założenia zatem jest deficytowa i aby była prowadzona należycie wymaga wsparcia ze strony środków publicznych. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku K 19/07 z dnia 18 grudnia 2008 r., przyznanie dotacji następuje nie ze względu na doraźne zaspokojenie potrzeb finansowych podmiotu, ale aby systematycznie wyrównać bilans przychodów i kosztów działalności. Opóźnienie w wypłacie tych środków może powodować luki w funkcjonowaniu podstawowej działalności beneficjenta. Powstaje zatem po jego stronie wymierna szkoda, którą organ jednostki samorządu terytorialnego obowiązany jest naprawić.

Obowiązek finansowania placówek oświatowych wynika bezpośrednio z art. 90 ustawy o systemie oświaty. Wskazuje on miedzy innymi, że jeżeli podmiot spełnił wskazania zawarte w tym przepisie oraz złożył wniosek o wypłatę dotacji, powstaje po stronie jednostki samorządu terytorialnego obligatoryjność dofinansowania, przy czym jednostki samorządu terytorialnego nie mogą narzucać w tym zakresie żadnych dodatkowych warunków.

Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 stycznia 2007 r., o sygnaturze IV CSK 312/6, skoro ustawodawca nie przewidział możliwości dochodzenia dotacji na drodze administracyjnej, to samo przyznanie ex lege dotacji, o których mowa w art. 90 ustawy o systemie oświaty kreuje pomiędzy udzielającym dotację a jej beneficjentem stosunek prawny o cechach zbliżonych do zobowiązania. Oznacza to, że droga sądowa w dochodzeniu roszczeń o świadczenie jest dopuszczalna.