Każda niepubliczna szkoła podstawowa musi najpierw zostać wpisana do gminnej ewidencji zgodnie z wymogami art. 168 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe, t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 996 z późn. zm. Szkołą eksperymentalną jest taka niepubliczna szkoła, która działając pod opieką jednostki naukowej, stosuje nowatorskie działania w procesie kształcenia dotyczące rozwiązań programowych, organizacyjnych, metodycznych lub wychowawczych. W związku z tym w pierwszej kolejności niepubliczna szkoła powinna znaleźć przychylnie nastawioną do eksperymentu jednostkę naukową– np. uczelnię wyższą, instytut PAN, jednostkę badawczą, która będzie nadzorowała i oceniała wyniki jego realizacji oraz ewentualnie także współpracowała w jego prowadzeniu na zasadach określonych przez strony. Uznanie danej niepublicznej szkoły za eksperymentalną należy do kompetencji ministra właściwego do spraw i wychowania. Uprawnienie do złożenia wniosku do MEN leży w gestii organu prowadzącego. Wniosek formalnie adresowany do MEN powinien zostać najpierw przesłany przez osobę prowadzącą kuratorowi oświaty właściwemu miejscowo ze względu na siedzibę szkoły, w celu jego zaopiniowania. Treść i załączniki do wniosku szczegółowo określa art. 178 ust. 3 PO, który wymaga w szczególności (a więc nie wyłącznie, co oznacza możliwość podania także innej treści, która zdaniem wnioskodawcy może się przyczynić do uzyskania pozytywnej decyzji MEN):

• określenia celu, założeń i sposobu realizacji eksperymentu – czyli przede wszystkim, jakie są zakładane efekty nowatorskich działań edukacyjnych; jak długo będzie prowadzony eksperyment, czy będzie wymagał dodatkowych nakładów finansowych, organizacyjnych, czy kadrowych; jaki będzie porządek działań na poszczególnych etapach prowadzenia eksperymentu;
• opinii jednostki naukowej dotyczącą założeń eksperymentu wraz ze zgodą tej instytucji na sprawowanie opieki nad przebiegiem eksperymentu i dokonanie jego oceny;
• zgody rady pedagogicznej, wyrażonej w formie uchwały.

Opinia kuratora oświaty musi zostać wydana przed podjęciem decyzji przez MEN i przesłana wraz z wnioskiem osoby prowadzącej z kuratorium do ministerstwa. Następnie MEN po zapoznaniu się z wnioskiem oraz dokumentacją wydaje decyzję administracyjną, w której odmawia uznania szkoły za eksperymentalną albo decyzję pozytywną, w której jednocześnie powinny zostać określone niezbędne warunki funkcjonowania szkoły jako eksperymentalnej.