Istnieje wiele wątpliwości odnośnie obowiązku wypłaty przez j.s.t. dotacji ogólnej na dzieci niepełnosprawne obok kwoty wynikającej z subwencji przewidzianej na każdego ucznia. Warto jednak pamiętać, że ustawodawca na dzieci wymagające większej opieki określił wyraźnie dodatkową kwotę.

Zgodnie z art. 2 ustawy o systemie oświaty system oświaty obejmuje:

• przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi,
• przedszkola specjalne
• inne formy wychowania przedszkolnego;
• szkoły podstawowe, gimnazja, ponadgimnazjalne, w tym z oddziałami integracyjnym, integracyjne i specjalne.

Treść powyższego artykułu wskazuje na brak tożsamości pomiędzy przedszkolem czy szkołą ogólnodostępną a placówką z oddziałami integracyjnymi czy specjalną.

Zgodnie z art. 3 powołanej ustawy:

• szkoła (przedszkole) specjalne to szkoła lub odział dla uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, zorganizowana zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 71b ust. 7 pkt 2 ustawy o systemie oświaty
• oddział integracyjny to odział, w którym uczniowie posiadają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego uczą się i wychowują razem z pozostałymi uczniami, zorganizowany zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 71b ust. 7 pkt. 3.
• szkoła (przedszkole) integracyjne to placówka, w której wszystkie odziały są oddziałami integracyjnymi.

Definicja ucznia niepełnosprawnego

Kolejnym zagadnieniem w ramach omawianej problematyki jest rozróżnienie rodzajów decyzji wskazujących na sposób i warunki kształcenia ze względu na dysfunkcję. Zgodnie z § 2 rozporządzenia w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych poradnia wydaje:

• orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz niedostosowanej społecznie, wymagającej stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy,
• orzeczenia o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dla dzieci, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola lub oddziału przedszkolnego zorganizowanego w szkole podstawowej,
• orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania dla dzieci i młodzieży, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły,
• orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim,
• opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka od chwili wykrycia niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole.

Ustawa o systemie oświaty nie zawiera definicji ucznia niepełnosprawnego, odnosząc się jednak do art. 71 a przyjąć należy, że uczniem niepełnosprawnym jest uczeń, któremu wydano orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.

Zależnie od rodzaju dysfunkcji czy stopnia niepełnosprawności szkoła lub przedszkole musi zapewnić odpowiednie warunki nauczania dostosowane do możliwości psychofizycznych ucznia. Może też istnieć potrzeba udostępnienia uczniowi możliwości korzystania z pomocy psychologiczno – pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej.

Ustawodawca, przez odpowiednie kształtowanie przepisów, gwarantuje możliwość pobierania nauki przez dzieci i młodzież niepełnosprawną we wszystkich rodzajach przedszkoli, szkół i placówek, zgodnie z indywidualnymi potrzebami edukacyjnymi oraz predyspozycjami. Oznacza to, że orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez zespół orzekający działający w publicznej poradni psycholologiczno – pedagogicznej, w tym w publicznej poradni specjalistycznej, warunkuje zapewnienie specjalnej, dostosowanej do potrzeb takiego dziecka edukacji zarówno w placówkach ogólnodostępnych, jaki i integracyjnych i specjalnych.

Zasadniczo to rodzic lub opiekun prawny podejmuje decyzję o wyborze placówki, dyrektor nie może odmówić przyjęcia dziecka ze względu na orzeczenie. Wszystkie placówki są obowiązane zapewnić takiemu dziecku kształcenie specjalne zgodnie z zaleceniami w orzeczeniu wskazanymi.

Opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju

Opinia ta jest niezależna od pozostałych orzeczeń. Oznacza to, że dla dziecka z taką opinią przysługuje odrębna dotacja niezależnie czy organ prowadzący otrzymuje na nie dotację oświatową czy dotację dla dziecka niepełnosprawnego. Wczesna interwencja sprowadza się przede wszystkim do takiego odziaływania terapeutycznego w stosunku do dziecka, które nie rozpoczęło jeszcze nauki, aby możliwie maksymalnie zmierzała ona do minimalizacji zaburzeń rozwoju.

Kształcenie specjalne, indywidualne obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne, indywidualne nauczanie i wczesne wspomaganie rozwoju dziecka określa art. 71a ustawy o systemie oświaty, który wskazuje, na czym polegają odrębne, specjalne metody edukacji, kogo obejmują, jakie są przesłanki uzyskania omawianych orzeczeń czy opinii, jakie obowiązki nałożono na dyrektorów placówek oświatowych w związku z kształceniem i wychowaniem takich uczniów oraz jakie warunki powinny być dla tych uczniów stworzone.

Art. 80 w stosunku do szkół i placówek publicznych oraz nieomal bliźniaczy w tym względzie art. 90 odnośnie placówek niepublicznych wskazuje, że określona szkoła, przedszkole czy inna forma wychowania otrzymuje z budżetu odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego dotację na ucznia niepełnosprawnego w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na niepełnosprawnego ucznia w części oświatowej subwencji ogólnej otrzymanej przez jednostkę samorządu terytorialnego.

Odmienność regulacji zawartej w art. 80 odnosi się do publicznych niesamorządowych przedszkoli, szkół lub placówek, które de facto nie są obowiązane podawać planowanej liczby dzieci do dnia 30 września, co już w przypadku dotacji na organizowanie wczesnego wspomagania rozwoju jest warunkiem niezbędnym do jej otrzymania.

Warunek wskazania planowanej liczby dzieci do 30 września jest prognozą, ustawodawca nie nakłada obowiązku wskazania ile i które z tych dzieci posiadają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego czy potrzebie wczesnego wspomagania. Skoro dyrektor, nawet w trakcie roku szkolnego, zobowiązany jest przyjąć do placówki dziecko z orzeczeniem i zapewnić mu odpowiednie warunki, to odpowiednia jednostka samorządu terytorialnego, musi na ten cel zapewnić środki. Zresztą nie można wykluczyć, że nawet w odniesieniu do dzieci będących już wychowankami placówki, potrzeba kształcenia specjalnego może powstać w trakcie roku szkolnego. Nie oznacza to przecież, że wymagania czy wskazówki określone w orzeczeniu mają zostać zrealizowane dopiero z kolejnym rokiem szkolnym.